Czwarte przykazanie kościelne

Posted By ks. Adam Kokoszka

„Zachowywać nakazane posty,
a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach”

Pokuta obowiązuje wszystkich wiernych mocą prawa Bożego, zarówno naturalnego, jak i obja­wio­nego. Obowiązek naturalny pokuty wynika z konieczności rozwoju życia wewnętrznego, opanowania popędów, wynagrodzenia za grzechy oraz potrzeby wznoszenia duszy do Boga. Potwierdza go powszechne przekonanie ludzi, starożytnych i współczesnych, którzy łączą pokutę z pojęciami religijnymi.

W Starym i Nowym Testamencie pokuta jest wyraźnie nakazana przez Boga. Szczytowym punktem objawienia obowiązku pokuty są słowa i przykład Chrystusa, który rozpoczął swe publiczne nauczanie od wezwania: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mk 1,15). Jezus głosił konieczność pokuty jako warunek zbawienia. Nakazał ją także przykładem własnego życia, poszcząc na pustyni oraz dobrowolnie przyjmując cierpienie i śmierć.

Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego „w Kościele powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas Wielkiego Postu” (k. 1250). W dni pokuty należy pamiętać o czynach pokutnych. Czynami pokutnymi są: gorliwa modlitwa, uczynki miło­sier­dzia, umartwienia, wstrzemięźliwość, post oraz jałmużna. W przypadkach kiedy nie można zachować wstrzemięźliwości od potraw mięsnych, należy gorliwiej spełniać inne czyny pokutne. Uprzywilejowaną formą pokutną w chrześcijaństwie był zawsze post. Już w czasach apostolskich wierni pościli przed Wielkanocą. Z czasem liczba dni postu wzrastała. W VII w. w całym Kościele wprowadzono post czterdziestodniowy.

Warto przypomnieć, że prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły 14. rok życia, natomiast prawem o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia 60. roku życia. Pełnoletność osiąga się z ukończeniem 18. roku życia (k. 97 KPK). Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, aby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani są jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzani w autentycznego ducha pokuty (por. k. 1252 KPK).

Ze względu na wyłączenie Adwentu z okresów pokuty tym bardziej należy troszczyć się o zacho­wanie charakteru pokutnego każdego piątku i okresu Wielkiego Postu. Obowiązujące przepisy, dotyczące dni pokuty w Kościele w Polsce, wyjaśnia p. 121 dokumentu II Polskiego Synodu Plenarnego: „Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II”, gdzie czytamy: „Synod przypomina, że duchowni i świeccy zobowiązani są do zachowania dni pokuty, którymi są piątki całego roku i okres Wielkiego Postu. Są one w Kościele specjalnym czasem praktyki pokutnej, zwłaszcza ćwiczeń duchownych, sprawowania liturgii pokutnej, dobrowolnych wyrzeczeń, dzielenia się z potrze­bu­ją­cymi oraz pełnienia dzieł charytatywnych i misyjnych. Należy zachować wstrzemięźliwość od spożywania mięsa w każdy piątek, chyba że w dniu tym przypada uroczystość, oraz w Wigilię Bożego Narodzenia. Natomiast wstrzemięźliwość i post obowiązują w Środę Popielcową oraz w Wielki Piątek. Pokutny charakter Wielkiego Postu wymaga powstrzymania się od zabaw hucznych”.

W związku z powyższym, próbując zrozumieć pojęcie pokuty zawarte w Katechizmie Kościoła Katolickiego i sposób, w jaki nakazuje przeżywać „okresy i dni pokuty” (KKK 1438) oraz wskazania II Polskiego Synodu Plenarnego, a także dotychczasową, uświęconą tradycją, praktykę przeżywania okresu Wielkiego Postu, należy wychowywać do pokuty wewnętrznej, której istotą jest nawrócenie serca (KKK 1430). Jednocześnie należy podkreślać potrzebę wyciszenia zewnętrznego w osią­ganiu powyższego celu. Dlatego, aby okres Wielkiego Postu mógł przygotować wiernych do dobrego przeżycia uroczystości liturgicznych Wielkiej Nocy, należy powstrzymać się od udziału w zaba­wach i w innych kłócących się z charakterem okresu pokutnego imprezach. Te same wskazania konsekwentnie dotyczą wszystkich piątków całego roku jako dni pokutnych.