Zmiany w przykazaniach kościelnych
Władza kościelna od wieków ogłaszała normy regulujące życie religijne w Kościele powszechnym i w Kościołach lokalnych. Normy obowiązujące w całym Kościele zostały zebrane po raz pierwszy w Kodeksie Prawa Kanonicznego ogłoszonym w 1917 roku. Ojciec Święty Jan Paweł II w 1983 roku ogłosił nowy Kodeks Prawa Kanonicznego, w którym znalazła przełożenie na normy prawne nauka II Soboru Watykańskiego.
Niektóre z postanowień dotyczących całego Kościoła zostały ujęte w tak zwanych przykazaniach kościelnych. Według Katechizmu Kościoła Katolickiego mają one „na celu zagwarantowanie wiernym niezbędnego minimum ducha modlitwy i wysiłku moralnego we wzrastaniu w miłości Boga i bliźniego” (KKK 2041).
Przykazania kościelne ulegały w ciągu wieków zmianom i posiadały w poszczególnych krajach różne brzmienie. Najczęściej były reakcją władzy kościelnej na konkretne formy osłabienia ducha gorliwości. Eksponowały niektóre, zdaniem władzy kościelnej szczególnie aktualne, kanony prawa kościelnego.
Wczesna historia Kościoła nic nie słyszała o przykazaniach kościelnych. Dopiero w IV wieku zaczęto kłaść nacisk na obowiązek uczestnictwa we Mszy św. w niedziele i święta, przystępowanie przynajmniej raz w roku do spowiedzi i komunii oraz powstrzymanie się od zawierania małżeństwa w określonych okresach roku kościelnego. Zwyczaj zadecydował, że spośród tysięcy kanonów prawa kościelnego biskupi wybrali pięć, które uznali za bardzo ważne dla rozwoju życia religijno-moralnego wiernych. Katechetyczne sformułowanie pięciu przykazań kościelnych pochodzi prawdopodobnie od Piotra Kanizjusza (1555 r.). Do ich przestrzegania zobowiązani zostali wszyscy ochrzczeni od siódmego roku życia, „jeśli tylko cieszą się używaniem rozumu”. Od Soboru Trydenckiego literatura kościelna traktuje przykazania kościelne już jako coś zwyczajnego w życiu Kościoła i podlegającego większym lub mniejszym zmianom.
Znane dotychczas przykazania kościelne obowiązywały w Polsce od 1948 roku, kiedy to Episkopat Polski zatwierdził je jako obowiązujące. W katechizmach i książeczkach do nabożeństwa posiadały następujące brzmienie:
1. Ustanowione przez Kościół dni święte święcić.
2. W niedziele i święta we Mszy św. uczestniczyć.
3. Posty nakazane zachowywać.
4. Przynajmniej raz w roku spowiadać się i w czasie wielkanocnym komunię św. przyjmować.
5. W czasach zakazanych zabaw hucznych nie urządzać.
Zmian w dotychczasowej wersji przykazań kościelnych dokonał Katechizm Kościoła Katolickiegoz 1992 roku (wydanie polskie – Poznań 1994). Już wtedy zniknęło sformułowanie piątego przykazania: „W czasach zakazanych zabaw hucznych nie urządzać”.
Kongregacja Nauki Wiary wprowadziła poprawki do Katechizmu, opublikowane w tzw.Corrigendzie z dnia 25 kwietnia 1998 roku. Dotyczyły one między innymi przykazań kościelnych, które miały dotąd różne brzmienie w poszczególnych Kościołach lokalnych. Wersja przykazań z 1998 roku, będąca wyraźnym nawiązaniem do brzmienia odpowiednich kanonów prawa kanonicznego, znajduje się dokumencie II Polskiego Synodu Plenarnego Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II, n. 79.
W oparciu o wymienione wyżej dokumenty kościelne, biskupi polscy, podczas obrad 313. zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski (Łowicz 20-21.06.2001), ostatecznie przyjęli następujący katechizmowy, a więc łatwo przyswajalny również przez dzieci, zapis pięciu przykazań kościelnych:
1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy św. i powstrzymywać się od prac niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię św.
4. Zachowywać nakazane posty, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.
Ta wersja mnemotechniczna została przekazana do aprobaty Stolicy Apostolskiej.
Aby uniknąć wszelkich wątpliwości przy interpretacji zobowiązań wypływających z poszczególnych przykazań, Komisja Wychowania Katolickiego Episkopatu Polski postanowiła przygotować obszerny, fachowy komentarz w tej materii. Zanim on dotrze do naszych rąk, chcemy w kolejnych numerach „Czasu Serca” krótko zatrzymać się nad każdym z przykazań w jego nowym brzmieniu.
